Монгол орны ховор ургамалууд

Монгол улсад нийт 2800 гаруй зүйлийн ургамал бүртгэгдсэн байна. 

Монгол улсын 17 аймгийн нутаг дэвсгэрийг хамарсан нэн ховор, гоц ашигт зарим ургамлын хээрийн судалгааны экспедицийг ойт хээр, хээр, цөлөрхөг хээр зонхилсон гурван бүсэд ажиллуулж, Ховд, Говь-Алтай, Өвөрхангай, Баянхонгор, Өмнөговь аймгуудад 188 зүйл ховор, 70 зүйл нэн ховор ургамал ургадагийг, мөн Төв аймгийн зарим нутгаар, Сэлэнгэ, Орхон, Булган, Архангай, Завхан аймагт 54 зүйл, Дундговь, Дорноговь, Сүхбаатар, Дорнод, Хэнтий аймгийн нутагт 41 зүйлийн нэн ховор ургамал байгааг тус тус тогтоосны дотор Хангайн тойрогт 23, Монгол –Алтайн тойрогт 28, Их нууруудын хотгорт 15, Олон нуурын хөндийд 11, Говь-Алтайд 28, Алтайн Өвөрговьд 12, Зүүн гарын говьд 12 зүйлийн нэн ховор ургамал бүртгэжээ. Монгол Улсад бүртгэгдсэн нийт 2800 гаруй зүйлийн ургамлаас эмчилгээ болон хүнсний зориулалтаар ашиглагддаг ургамлын жагсаалтыг 382 зүйлээр гаргаж тэдгээрийн 195 зүйлийг хамгаалах шаардлагатай байгааг тогтоон хамгаалах чиглэлийг боловсруулсан байна.

Судлаачид зах зээлд өртөж хомсдож болзошгүй 102 ургамалын жагсаалт гаргаж, хэрэглээний чиглэлийг тодотгож, тэдгээрээс чихэр өвс, зээргэнэ, цөлийн аргамжин цэцэг, эгэл бавран, газрын ус, дэрэвгэр жиргэрүү, жодоо, монгол хунчир, чацаргана, онго, цагаан мөөг зэрэг 10 гаруй зүйл ургамал гадаадын зах зээлд хулгайн бизнест орох магадлалтайг нотлож байна.

МОНГОЛ ОРНЫ ХОВОР УРГАМЛЫН ЖАГСААЛТ

№	Монгол нэр	Латин нэр
1	Давхарацан авлис	Smelovskia bifurcata
2	Ацан ажигана	Stellaria dichotoma
3	Дунд ажигана	Stellaria media
4	Дэрэн ажигана	Stellaria pulvinata
5	Цацраган ажигана	Stellaria radians
6	Унжгар азаргана	Cirsium pendulum
7	Регелийн алаглигцэцэг	Minuartia Rregeliana
8	Туйлын алаглигцэцэг	Minuartia arctica
9	Цэх алаглигцэцэг	Minuartia stricta
10	Нүцгэн алтанбөөр	Chrysosplenium nudicaule
11	Нугараа алтантовч	Matricaria recutita
12	Геблерийн алтан цэгцүүхэй	Hypericum Gebleri
13	Гол өвсөрхүү альчинга	Butemus Junceus
14	Бүнгийн ангалзуур	Lagochilus Bungei
15	Богданы арвай	Hodreum Bogdanii
16	Төрөлсөг арзгана	Cousinia affinis
17	Бөөнөг арзгар	Sparganum glomeratum
18	Дагуур арц	Juniperus dahurica
19	Хуурамч хонин арц	Juniperus pseudosabina
20	Нүцгэн багваахай	Taraxacum glabrum
21	Турьхан багваахай	Taraxacum macilentum
22	Үнгээмэл навчит багваахай	Taraxacum armerifolium
23	Сунагар баглуур	Anabasis elatior
24	Зантгар бамбай	Valeriana capitata
25	Эмийн бамбай	Valeriana officinalis
26	Чуйн банга	Crepis czuensis
27	Дорогстайский банздоо	Saussurea Dorogostaiskii
28	Екатерины банздоо	Saussurea Catharinae
29	Клеменцийн банздоо	Saussurea Klementzii
30	Мөсний банздоо	Saussurea glacialis
31	Навчирхаг банздоо	Saussurea foloisa
32	Өргөн навчит банздоо	saussurea latifolia
33	Хурц банздоо	Saussurea acuminata
34	Тагийн барагжаа	Woodsia alpina
35	Гельцерийн башир	Dianthus Hoeltzeri
36	Зүүнгарын башир	Dianthus soongoricus
37	Ревердаттын биелэг өвс	Poa Reverdattol
38	Хэвтээ биелэг өвс	Poa supina
39	Хэнтийн биелэг өвс	Poa kenteica
40	Гоо ботууль	Festuca venusta
41	Комаровын ботууль	Festuca Komarovii
42	Литвиновын ботууль	Festuca Litvinovii
43	Дөрвөлжин бөлбөөө	Nymphaea tetragona
44	Барановын бөөнгөнө	Rhizoplaca Baranovii
45	Хавтгай навчит бударга	Suaeda jinifolia
46	Навчирхаг бударгана	Salsola foloisa
47	Ягаан үрт бударгана	Salsola rosacea
48	Пагдгардуу бударганцар	Climacoptera subcrassa
49	Халбагандуу буниас	Bunias Cochlearioides
50	Том үрт бурз	Galatella macrosciadia
51	Их бушилз	Kobresia robusta
52	Монгол бүйлэс	Amygdalus mongolica
53	Өвөр-Уралын бүрээ	Onosma transrhymnense
54	Дэлхээ бүүргэнэт	Pulicaria prostrara
55	Говийн бэрмэг	Limonium gobicum
56	Грубовын бэрмэг	Limonium Grubovii
57	Усан гагнаа	Tillaea aquatica
58	Комаровын ганга	Thymus Komarovii
59	Монгол ганга	Thymus mongolicus
60	Павловын ганга	Thymus Pavlovii
61	Ягаан ганга	Thymus roseys
62	Жижиг гандбадраа	Veronica perpusila
63	Порфирын гандбадраа	Veronica Prophyriana
64	Невскийн ганцаахай	Jusiella Nevskii
65	Алаг цэцэгт гичгэнэ	Potentilla chrysantha
66	Зүймэг гичгэнэ	Potentilla inbricata
67	Иконниковын гичгэнэ	Potentilla lkonnikovii
68	Норвегийн гичгэнэ	Potentilla norvegica
69	Регелийн гичгэнэ	Potentilla Regiliana
70	Элсний гичгэнэ	Potentilla arenosa

71	Семеновын гиш	Vicia Semenovii
72	Хос цэцэгт гиш	Vicia geminiflora
73	Япон гиш	Vicia japonica
74	Гөлгөр говой	Goldbachia Laevigata
75	Иконниковын говой	Goldbachia Ikonnikovii
76	Зүүнгарын гоёо	Cynomorium soongaricum
77	Санчирын гол гэсэр	Aster Sanczirii
78	Үелэг гол өвс	Juncus articulatus
79	Мажар гозоохой	Juncellus pannonicus
80	Гажиг гурив-үрт	Aulacospermum anomalum
81	Наалдамхай гүүн хөх	Scutellaria viscidula
82	Навтгар гүүн хөх	Scutellaria supina
83	Паулсын гүүн хөх	Scutellaria Paulsenii
84	Жинхэнэ доёлз	Moneses uniflora
85	Дөрвөн эвэрт дөрвөлж	Tetracme quadricornis
86	Тагийн дурваалиг	Phleum alpinum
87	Голөвсдүү дэвхэргэнэ	Eremogonia juncea (arenaria)
88	Товчин дэвхэргэнэ	Eremogonia androsacea
89	Цагаан дэгд	Gentiana algida
90	Эргийн дэгд	Gentiana riparia
91	Согтоонги дэрс	Achnatherum inebrians
92	Юлдэн ерөндгөнө	Vincetoxicum Laceolatum
93	Зайдуу ерхөнгө	Eremopyrum distant
94	Тепентиновын жав	Peucedanum terebinthaceum
95	Дагуур жавай	Cimicifuga dahurica
96	Анхилзуурархуу жавхаа	Ziziphora clinopoddioides
97	Алтайн жамьянмядаг	Tfollius altaicus
98	Ягаан жамьянмядаг	Tfollius lilacinus
99	Арави задарга /ацхайрс/	Schimus arabicus
100	Зүүнгарын заяахай	Ligularia soongarica
101	Долгиолог зираа	Lactuca undulata
102	Этузнавчит зогдоргоно	Climatis aethusifolia
103	Говийн зорлог /азар/	Calligonum gobicum
104	Голөвсдүү зорлог /улаан түлээ/	Calligonum junceum
105	Дөл зохимон	Senecio flammeus
106	Өргөний зохимон	Senecio argunensis
107	Явааны зулзган цагаан	Oenanthe javanica
108	Прежевальскийн зурман сүүл	Puccinellia Przevlskyi
109	Гурвалсан зууч	Cardamina trifida
110	Том навчит зууч	Cardamina macrophilla
111	Цагаан цэцэгт зууч	Cardamina leucantha
112	Үндэслэмтгий зэгс	Scirpus radicans
113	Чөдөр зэллэг цэцэг	Calystegia hederacea
114	Мартагдсан зэллэг цэцэг	Calystegia subvolubilis
115	Гөлгөр ивэргэн	Herniaria glabra
116	Эгэл идрээ	Cichorium intybus
117	Эгэл исрэг	Oxalis acetosella
118	Гурвалжин их зул	Synurus deltiodes
119	Зөөлөн лавай	Astrothamnus molliusculus
120	Үнэгэн сүүлхэй лидэр	Sophoria alopecuroides
121	Ильиний лууль	Chenopodium lljinii
122	Цацаглаг лууль	Chenopodium chinopodioides
123	Цайвардуу маалинга	Linum pallescenc
124	Эгэл маалинга	Linum usitatissimum
125	Маралхай марал цэцэг	Tanacetum tanacetoides
126	Потанины махирс	Lycium Potaninii
127	Бөөн цэцэгт мийнхумс	Nepeta densiflora
128	Нүцгэн миинхумс	Nepeta pannonica
129	Өлчир мүгэз	Rhodiola algida
130	Туурсны наадгай	Agrostemma githago
131	Манин намгалж	Callitriche hermaphroditica
132	Сайхны намуу	Papaver saichanence
133	Хангайн намуу	Papaver changaica
134	Атамантархуу нахимдаг	Stenocoelium athamahtoides
135	Ахар цоморлигт нил	Viola brachysepala
136	Патрэны нил	Viola Patrinii
137	Толгодын нил	Viola collina
138	Шоргор нил	Viola acuminata
139	Эгэл нишингэ	Phragmites communis
140	Зэгслиг нуудгай	Crypsis schoenoides
141	Сүүдрийн ойн цагаан	Moehringia umbrosa
142	Бохир ортууз	Oxytropis sordida
143	Горбуновын ортууз	Oxytropis Gorbunovii
144	Комаровын ортууз	Oxytropis Komarovii
145	Крыловын ортууз	Oxytropis Krylovii
146	Ладыгины ортууз	Oxytropis ladyginii
147	Монгол ортууз	Oxytropis mongolica
148	Нарийн ортууз	Oxytropis tenius
149	Сапожниковын ортууз	Oxytropis saposhnikovii
150	Сутайн ортууз	Oxytropis sutaica
151	Сэлмэн ортууз	Oxytropis falcata
152	Хоёр цэцэгт ортууз	Oxytropis diantha
153	Арзгар оточ өвс	Bunium capillifolium
154	Цөлийн өнчинцэрэв	Krylovia eremophila
155	Шар саахуу цэцэг	Nuphar lutea
156	Дэвүүр үрт сагай	Pugionium pterocarpum
157	Крыловын садагнагва	Lophanthus Krylovii
158	Бунгийн салаагана	Chorispora bungeana
159	Бушийн сараана	Lilium buschianum
160	Потанины сараана	Lilium Potaninii

161	Альбертийн сарнай	Rosa Albertii
162	Беггерийн сарнай	Rosa beggeriana
163	Хавтгай хатгуурт сарнай	Rosa platyacantha
164	Монгол сиймбий	Batrachium mongolicum
165	Кауфманы сиймбий	Batrachium Kauffmanii
166	Монгол сиймхийлэг	Melandrium mongolicum
167	Шивүүрт сондуут	Acanthophillum pungens
168	Алтайн сонгино	Allium altaicum
169	Максимовичийн сонгино	Allium maximoviczii
170	Цагаан цэцэгт сонгино	Allium galanthum
171	Эмгэн сонгино	Allium condesatum
172	Сэвгүй сорвоо	Calamagrostis inexpansa
173	Турчаниновын сорвоо	Calamagrostis Turczaninovii
174	Нэлмэгэр сунараа	Asperula humifusa
175	Хадны сунараа	Asperula saxicola
176	Арзгар сухай	Tamarix hispida
177	Тагийн сүүт өвс	Euphoridia alpina
178	Сөөгөнцөр сүхлээ	Segurinega sufruticosa
179	Комаровын тавансалаа	Plantago Komarovii
180	Нам тайжийн жинс	Echinops nanuls
181	Толгойрхог тайр	Gypsophila cephalotes
182	Грубовын тарваган шийр	Thermopsis Grubovii
183	Монгол тарваган шийр	Thermopsis mongolica
184	Урт буурцагт тарваган шийр	Thermopsis longicarpa
185	Үсхий тарваган шийр	Thermopsis hirsutissima
186	Ширэнгийн тарна	Polygonum dymetorum
187	Днеприйн тахилж	Middendorfia borysthenica
188	Том үрт тольт өвс	Calutzkya macrocapra
189	Жинхэнэ том үрт	Megacapraea megalocarpa
190	Тагийн тосондой	Pinguicula alpina
191	Монгол тост	Brachanthemum mongolicum
192	Ледебурын төлөгч-өвс	Achillea ledebourii
193	Шоргор төлөгч-өвс	Achillea acuminata
194	Таван судалт төмөрдээ	Lathyrus quinquenervius
195	Нугын туйпланцар	Phlomis pratensis
196	Халхын голын тунхуу	Chrysanthemum chalchingolicum
197	Зүүнгарын тутаргалж	Piptatherum songaricum
198	Жижиг жимст тэмээлж	Camelina microcapra
199	Нугын тэшиг	Tretocarya pratensis
200	Анхил улаагана	Ribes fragrans
201	Анхилуун улаагана	Ribes graveolens
202	Арзаахай улаагана	Ribes hispidulum
203	Элдэв үст улаагана	Ribes heterotrichum
204	Анхил цагаан улалж	Carex laliacea
205	Бага улалж	Carex parva
206	Сэлэнгийн улалж	Carex selengensis
207	Туулайн улалж	Carex leporina
208	Цагаан улалж	Carex alba
209	Бротерусын улбуудай	Cortusa brotheri
210	Дайрт унаган сүүл	Schizahne callosa
211	Хөвдөг усан хөрш	Potamogenton natans
212	Гялгар усан хөрш	Potamogenton lucens
213	Моохоодуу усан хөрш	Potamogenton obtusifolius
214	Уртхан усан хөрш	Potamogenton praelongus
215	Бяцхан цэцэгт хависгана	Scorzonera parviflora
216	Грубовын хависгана	Scorzonera Grubovii
217	Маалингадуу хавталж	Meniocus linifolius
218	Гоо хадаасгана	Centaurium pulchellum
219	Лозелийн хамбий	Sisymbrium Loeselii
220	Өргөсхөнт хамбий	Sisymbrium subsprinescens
221	Алтайн хамбил	Draba altaica
222	Олон толгойт хамбил	Draba multicept
223	Сибирь хамбил	Draba sibirica
224	Тэмээн харгана	Caragana spinosa
225	Зарзаахй харцгана	Hieracium enchioides
226	Маалинган навчит хасалгана	Diarthron linifolium
227	Ломоносовын хасзул	Olgaea Lomonosovii
228	Налчгар хайрст хогорзул	Centurea adpressa
229	Нүцгэн хонгорзул	Centaurea calva
230	Хүрэн хонин зажлуур	Linaria hepatica
231	Зэгэл хоногбудаа	Setaria glauca
232	Хангайн хонхлой	Adenophora changaica
233	Ерөндөг хорс	Aconitum anthoroideum
234	Комаровын хорс	Aconitum Komarovii
235	Говийн хотир	Zygophyllum gobicum
236	Кашгар хотир	Zygophyllum kaschgaricum
237	Орхигдмол хотир	Zygophyllum neglectum
238	Өдлөг хотир	Zygophyllum sianum
239	Өргөн навчит хотир	Zygophyllum latifolium
240	Шовгор хотир	Zygophyllum mucronatum
241	Нохойн хэлэрхүү хотой	Leonurus panzerioides
242	Ижлийн хошоон	Melilotus Wolgicus
243	Цагаан хошоон	Melilotus albus
244	Мөлхөө хошоонгор	Trifolium repens
245	Потанийн хөвдөл	Cetraria Potatninii
246	Дагуур хөвөнцөр	Epilobium dahuricum
247	Үсхий хөвөнцөр	Epilobium hirsutum
248	Будгийн хөхөргөнө	Isatis tinctoria
249	Хавтагнавчит хөхтолгой	Eryngium planum
250	Барзгартүрүүт хувиланги	Pedicularis dasystachys
251	Цуулбар хувиланги	Pedicularis fissa
252	Шөмбөгөр хувиланги	Pedicularis proposcidea
253	Гажиг хулсанз	Arundinella hirta
254	Далжгар хумилж	Alchemilla cyrtopleura
255	Крыловын хумилж	Alchemilla Krylovii
256	Мөлгөр хумилж	Alchemilla hebescens
257	Павловын хумилж	Alchemilla pavlovii
258	Хангайн хумилж	Alchemilla changaica
259	Сибирь хундгана	Adonis sibirica
260	Алтайн хунчир	Astragalus altaicus
261	Байтагийн хунчир	Astragalus baitagensis
262	Гранитовын хунчир	Astragalus granitovii
263	Грегорын хунчир	Astragalus gregorii
264	Дани хунчир	Astragalus danicus
265	Дэрвээн хунчир	Astragalus squarrosa
266	Жимийн хунчир	Astragalus dshinensis
267	Курчум хунчир	Astragalus kurtschumensis
268	Үнэгэн хунчир	Astragalus vulpinus
269	Хангайн хунчир	Astragalus changaicus
270	Хөөнгөбуурцагт хунчир	Astragalus physocarpus]

271	Ширүүн хунчир	Astragalus scabristiformus
272	Сормост хургалж	Eragrostis cilianensis
273	Хуурамч /марцны/ хурганчих	Rumex pseudonatronatus
274	Сибирь хуш	Pinus sibirica
275	Цөөнмөчирт хэрээн нүдэн	Asparagus oligoclonus
276	Төрөл хялгана	Stipa consanguinea
277	Улбар хялгана	Stipa rubens
278	Цөлийн хялгаст	Strigosella africana
279	Дэгнүүлтэйхэн цагаансуль	Elymus praecaespitosus
280	Өндөр цагаансуль	Elymus exelsus
281	Памир цагаансуль	Elymus pamiricus
282	Федченкогийн цагаансуль	Elymus Fedtshenkoi
283	Давсны цахилдаг	Iris halophila
284	Юнатовын цомбогоно	Microstigma Junatovii
285	Толбот цэгцээхэй	Achyrophorus maculatus
286	Яагаан цээнэ	Paeonea anomala
287	Арзгар жимст чоногоно	Jurinae chaetocarpa
288	Гендерсоны чонохор	Poacynum Hendersonii
289	Гашуувтар цэсэнцэр	Solanum depilatum
290	Бөхөөн чонын өргөс	Carduus nutans
291	Охоотын чөдөр өвс	Atragena ochotensis
292	Сибирь чулуудай	Petrosimonia sibirica
293	Литвиновын чулуудай	Petrosimonia Litwinovii
294	Ботуульхай шагшуурга	Scholochloa festucacea
295	Нүцгэн үрт шадалзай	Rochelia leiocarpa
296	Каспийн шарбударгана	Kalidium caspicum
297	Боргоцойлог шаргас	Halocnemum atrobilaceum
298	Алатив шиваантиг	Pyretherum alatavicum
299	Гоё шиваантиг	Pyretherum pulchrum
300	Хангайн шиваантиг	Pyretherum changaicum
301	Саглагар шивэл	Equisetum ramosissimum
302	Цоохор шивэл	Equisetum variegatum
303	Нэг наст шивэрс	Lucopodium annotinum
304	Дагуур шимэрс	Hedysarum dahuricum
305	Бөхөгөр шогшрого	Melica nutans
306	Бүрсгэр шорно	Frankenia pulverulenta
307	Тэнгисийн шүдэлж	Najas marina
308	Их шүүдэргэнэ	Chelidonium majus
309	Нүцгэн шүхэргэнэ	Chelidonium denudatum
310	Монгол шээргэнэ	Silene mongolica
311	Жинхэнэ эвэр үрт	Carpoceras ceratocarpum
312	Шивүүрт эмгэн шилбэ	Atraphaxis spinosa
313	Нягт эмгэншилбэ	Atraphaxis compacta
314	Грубовын эрхэнцэг	Torularia grubovii
315	Ганган юлт	Goniolimon callicomum
316	Говийн ялгуунцэцэг	Cleome gobica
317	Гэрцэгт ягаалзай	Braya siliquasa
318	Азийн төлөгч өвс	Achillea asiatica
319	Хар хорс	Aconitum turczaninowii
320	Элсний цулхир	Agriophyllum pungens
321	Шулуун сонгино /гогод/	Allium linaria
322	Анхил сонгино /гогод/	Allium odorum
323	Шувуун хөл /сарвуун/	Allium anisopodium
324	Халиар ссонгино	Allium victorialis
325	Цагаан шаваг	Artemisia rutifolia
326	Хар шаваг /сайхан шаваг/	Artemisia santolinifolia
327	Монгол хунчир	Astragalus mongolicus
328	Пагдгар бадаан	Bergenia crassifolia
329	Илдэн ишүүгэн	Cacalia hastate
330	Жижиг жимст сархи	Camelina microcarpa
331	Феддийн аргамжин цэцэг	Cistanche feddina
332	Цагаан яргай	Cormus alba
333	Час улаан долоогоно	Crataegus sanquinea
334	Нангиад зээргэнэ	Ephedra sinica
335	Сахлай дигд	Gentiana barbata
336	Урал чихэр өвс	Glycyrrhiza uralensis
337	Өргөст тошлой	Grossularia acicularis
338	Сэрхэн хөхөө цэцэг	Gymnadenia conopsea
339	Зайдуу өдлөг нүцгэн үр	Gymnocarpium remotepinnatum
340	Хадны нүцгэн үр	Gimnocarpium robertianum
341	Сиймхий цэгцүүхэй	Hypericum perfoliatum
342	Шар цахилдаг	Iris flavissima
343	Потанины цахилдаг	Iris potanini
344	Алтайн далан хальс	Lonicera altaica
345	Өрөл	Malus baccata
346	Урт навчит балгана	Murycaria longifolia
347	Өргөст ортууз	Oxytropis aciphilla
348	Үнэгэн сүүлхэй тарна	Polygonum alopecuroides
349	Хурган мэхээр	Poligonum viviparum
350	Дэрэвгэр жиргэүү	Saposhnikovia divaricata
351	Байгаль гүүн хөх	Scutellaria baicalensis
352	Үлдэн могойн идээ	Sedum aizoon
353	Сибирь ерөндгөнө	Vincetoxicum sibiricum
354	Эгэл бавран	Pteridium aquilium